Onder een grauw wolkendek in de druilerige regen steek ik de Gentse Kouter over richting Hotel Falligan, een 18e eeuwse roccocowoning waar op de eerste verdieping de Francis Maere Galerie is gevestigd. Twee rijzige beelden van kunstenaar Hanneke Beaumont flankeren statig en dynamisch de ingang. Een voorbode voor wat komen zal. Het gebouw is plechtig en monumentaal, op maat van het werk dat ik weldra zal ervaren.

Hanneke Beaumont is als Nederlandse kunstenares internationaal gerenomeerd met beeldend werk in New York, Canada, Europa en recent ook Azië en India. Eén van haar bekendste werken ‘Le départ’ (#35 – brons, 1998) was lang te bewonderen in de nationale luchthaven van Zaventem. Twee quasi identieke figuren kijken elkaar aan, in contrapost en gekleed in eenvoudige gewaden. Ze namen net afscheid en draaien zich nog een laatste keer naar elkaar om. Ze staan op één lijn, klaar om het gedeelde leefmoment te splitsen en elk hun eigen weg alleen te gaan, om te vertrekken naar hun eigen lotsbestemming. In de galeriecontext komt de spiegeling meer naar voren. Dat roept reflectie en introspectie op. De confrontatie met ons wezenlijke zelf. Als we even de tijd nemen. 

Sinds de jaren ’80 van vorige eeuw vervaardigt Beaumont deze beelden, eerst in terracotta, later ook in brons, gietijzer en cortenstaal. Ze doet dit in verschillende formaten, soms de mensenmaat overstijgend, dan weer bescheidener met kleinere exemplaren. Telkens gaat een groot dynamisme uit van de figuren. Ze zetten een stap vooruit (Stepping forward, 2006), zijn actief op zoek naar evenwicht, verpozen, knielen, zitten gehurkt of in de Japanse seiza stijl (bronze 91 & 93) en dit alleen of in groep. Bij het binnenkomen van de exporuimte vullen twee beelden de ruimte (terracotta 29). Hun monumentaliteit valt onmiddellijk op. Eén ligt neer terwijl de ander met licht opgetrokken benen voor zich uit staart. Het lijkt een moment van verpozing, als welkomstgroet richting bezoeker. Het ruwe uitzicht van het materiaal (terracotta) geeft hen in combinatie met hun indrukwekkende grootte een rijzige, maar tegelijk doorleefde en fragiele indruk.

Na een kort gesprek met de galerieassistent begeef ik me in een ruimte met recent kleiner werk in cortenstaal en brons. De ervaring krijgt stilaan integrale allures. Griegs Peer Gynth suite (nr. 2, Opus 5 – Ingrid’s Lament) zorgt hier mede voor. Mijn vel begint puntig te zwellen bij het zien van ‘cast iron #96’. Mijn lichaam bedriegt me zelden als het over esthetische ervaringen gaat. Dit is krachtig werk dat meteen doet wat de kunstenaar ambieert: duidelijke resonantie opwekken bij de beschouwer. Alle lof voor de galeriehouder die de belichting tot in de puntjes heeft verzorgd. Dat versterkt de beleving nog meer. De beelden lijken onaf, zijn ruw en gestueel, maar eveneens bijzonder intiem en rijk aan kracht om de verbeelding bij de beschouwer op te wekken. Ze communiceren fysiek met de kijker. Ik raak amper weg uit de ruimte en haal diep adem.

Hanneke Beaumont blijft al 40 jaar lang trouw aan deze figuur. Grootte, materiaalkeuze en houdingen verschillen dan wel, maar de figuur zelf is een constante, evenals diens blik. Ze zijn geslachts- en naamloos, niet geïdealiseerd, dragen rudimentaire gewaden en het is moeilijk te zeggen of ze echt kijken of in het oneindige staren. Door deze hoge graad van neutraliteit ligt alle betekenis verscholen in de houding als uitdrukking van emotie. Enkel bij de blik van de piéta’s meen ik even een minimaal spoor van emotie te ontwaren, maar mogelijk is mijn perceptie bezoedeld door eerdere gewaarwordingen in de andere ruimte. Er zijn ook schetsen en tekeningen die als nastudies fungeren. Het werk is er reeds, de tekeningen zijn aantekeningen van de creaties, getuigenissen in plaats van voorstudies.

Iedere moderne en hedendaagse beeldhouwer droeg en draagt de erfenis van de klassieken op de schouders. Oud-Griekse en -Romeinse kunstenaars evenals hun Renaissancistische navolgers legden de lat hoog. Beaumont moet hier niet onderdoen. Haar vasthouden aan een soort oerfiguur laat veel ruimte open voor emotionele beleving en eigen invulling van de beschouwer en belaadt de houding van het beeld met een grote verantwoordelijkheid. Het is een soort default beeld met stoïcijnse blik, een canvas waarop de kijker zijn/haar historiek kan schilderen.

Dat is anders dan bij moderne ‘beeldhouwers’ als George Segal, Duane Hanson of Ron Mueck die teruggrijpen naar dagelijkse taferelen. Zo worden eenvoudige situaties naar een artistieke context getransformeerd waardoor andere betekenissen en vooral reflectie achteraf ontstaan. Dichter bij ons deden sommige van Beaumonts werken me aanvankelijk denken aan het ingrijpende werk van Willy Calis (zonder titel, 2007 – 2017) dat op Watou 2017 (Douviehoeve) te zien was. Die beelden zijn wel op mensenmaat geconcipieerd. De verschillende gezichtsuitdrukkingen laten meer individuele historiek zien. Het gegeven dat de beelden als groep opeengepakt zitten in een veel te kleine ruimte is integraal deel van het werk en roept herinneringen op naar de holocaust en andere genocides. Er is een narratief dat zich spontaan rond de figuren laat zien bij iemand als Calis. Dit is bij de beelden van Beaumont veel minder expliciet, zo niet afwezig. Daarom lijken haar beelden een universele geldigheid te bezitten. De houdingen die haar beelden aannemen, zijn niet alleen des mensen, maar ook de enige cruciale factor die ons met de beelden verbindt.

Ik vraag me af of Beaumont ooit een naam heeft willen bedenken voor haar figuur die ze al vier decennia tot leven wekt. Dat ze ontstaan vanuit een bijzondere vorm van intimiteit met de kunstenaar staat buiten kijf. Alsof ze ze tot leven blaast op een bepaald moment. Het is een figuur die niet kan sterven, die buiten de tijd staat. 

Ik moet hierbij denken aan wat Yuval Noah Harari schrijft in Homo Deus (2015) over hoe wij als mensen voortdurend op zoek zijn naar gelukzaligheid en heden ten dage ook naar onsterfelijkheid. We wanen ons almaar meer goden die ziektes als overkomelijke technische defecten zien die opgelost kunnen worden met alle ethische gevolgen van dien. Dood en pijn kunnen uit ons lichamelijk biochemisch systeem worden verbannen waardoor we als mens onszelf zullen upgraden tot een nieuw soort ‘mens’ voorbij de mens, de homo sapiens achterlatend. Belichamen Beaumonts beelden deze toekomstige mens? Deze homo deus? Het bezoek stemt mij tot nadenken over de rol die we onszelf als mens willen toedichten in de toekomst, gegeven alle evoluties en ontwikkelingen waar we momenteel, morgen en overmorgen aan onderhevig (zullen) zijn. Welke stap zullen we hierbij zetten?

Francis Maere Galerie is voornamelijk gespecialiseerd in Belgische kunst van eind 19e en eerste helft 20e eeuw. Zo nu en dan is er een expo waar hedendaagse kunst centraal staat. Wat mij betreft mag dit zich herhalen. De expositieruimtes lenen zich perfect voor grotere kunstobjecten en installaties en zijn bijzonder dankbaar voor het werk van Beaumont. De belichting is minutieus en overdacht gebeurd en het geheel ademt professionaliteit uit. Dergelijke setting geeft de beschouwer heel wat zuurstof tot beleving. Het werk raakte mij alvast tot in het diepst van mijn vezels.

Wie de beelden van Hanneke Beaumont wil zien, kan dat nog doen tot en met 24 februari 2019 in de Galerie Francis Maere op de eerste verdieping van Hotel Falligan te Gent (Kouter 172).

Dit artikel verscheen eerder reeds op het online kunstmagazine The Art Couch.