Het werk van Alex De Bruycker.
“I work in whatever medium likes me at the moment”
—Marc Chagall (1887 – 1985)
Tijdens de expo Intimacy die eind vorig jaar liep in de Gentse galerie S&H De Buck viel dat ene werk van Alex De Bruycker (°1968) op. Het medium en de drager lieten zich bij een eerste aanblik raden, maar er ging een zachte sensuele kracht van uit die meteen ook de link naar het thema duidelijk maakte. Het was vooral het vederlichte karakter van de drager die hiervoor zorgde in combinatie met dunne vlakken verf, stift en een moeilijk te definiëren rafelige compositie.
Een stralende zomerochtend. Ik meander tussen weilanden, bomenrijen en stroken dunne lintbebouwing. Winterlindes hebben net hun bloeitijd achter de rug. Ergens te midden van Ronse en Oudenaarde kom ik aan op een afgelegen en vredige plek. Ik word goedlachs verwelkomd door kunstenaar Alex De Bruycker en zijn temperamentvolle Rodhesian Ridgeback die kort moet wennen aan mijn aanwezigheid. Na ontvangst zie ik in de leefruimte meer van diezelfde soort doorschijnende werken, opgehangen aan witte strakke muren in een zonovergoten interieur. Een plek die helder stemt tot een gesprek over ruimte, fotografie en schilderkunst.
Een zestal jaar geleden startte Alex De Bruycker als fotograaf. 23 jaar eerder studeerde hij af als textielingenieur. Met een analoge camera legde hij zich toe op verschillende onderwerpen en stijlen, gaande van verstilde zeezichten en landschappen (The geese are gone) over particuliere bomen naar allerlei architecturale beelden (Wenen, Leipzig,…). Wat hierbij opvalt zijn de vaak minimalistische composities en de noodzaak om sommige beelden in tweede instantie te manipuleren door ze bijvoorbeeld ritmisch te herwerken (Hidden places) of te overschilderen (Tree).
Na een aantal fototentoonstellingen in Vlaanderen begint de techniek van het overschilderen meer en meer de overhand te krijgen en starten ook de eerste experimenten waarbij andere materialen verkend worden. Wanneer hij voor het eerst chiffon over een houten kader begint te spannen, ontstaat een soort diafane ruimtelijkheid waarmee hij een radicaal nieuwe weg inslaat. Hij wil op een andere manier aan ruimtelijk onderzoek doen en zet de fotografie op hold.
Ruim 60 jaar geleden verkende de Italiaans-Argentijnse kunstenaar Lucio Fontana (1899–1968) de ruimte achter een opgespannen canvas door er gestroomlijnde insnijdingen in aan te brengen. Het werk Concetto spaziale, dat verschillende uitvoeringen en versies kende, mondde uit in het spatialisme. Een beweging met Fontana als feitelijke grondlegger die zich na WOII toelegde op het verkennen van ruimtelijke dimensies binnen de schilderkunst, weg van de traditionele illusie van diepte die schilders tot dan toe hadden gebruikt. De Bruycker zit stricto senso in diezelfde traditie.
Hij is niet de eerste die de ruimtelijkheid van een canvas exploreert, ook niet de pionier die textiel als drager uitprobeert, maar wel uniek in het gebruiken van chiffon als specifieke drager. Deze zeer lichte en fijnmazige, maar sterke stof die in effenbinding geweven wordt, kan strak worden opgespannen op een houten kader. Anders dan bij traditioneel canvas, dat geweven is van linnen of hennepvezel en veelal met een grondlaag wordt voorbereid, ontstaat bij een onbeschilderd opgespannen chiffondoek een lage opaciteit (mate van lichtondoorlatendheid van een materiaal) en hoge transmissie (mate van golfdoorlaatbaarheid) van lichtstraling. Eenvoudiger gezegd wordt het canvas dus transparant wat verregaande gevolgen heeft voor de keuzes om delen van het oppervlak al dan niet te beschilderen, nog los van compositie en kleurkeuzes.
Eens de kunstenaar deze bijzondere eigenschappen van het materiaal ontdekte, begon een spannende zoektocht naar ideale acrylverfdikte, kleurcombinaties en —contrasten en hun interferentie met chiffon, maar evenzeer andere wegen om tot een beeld te komen. Oude creatieprocessen werden verlaten en nieuwe verkend. Henri-Cartier Bresson (1908 – 2004) stelde: “Photography is not like painting. There is a creative fraction of a second when you are taking a picture. Your eye must see a composition or an expression that life itself offers you, and you must know with intuition when to click the camera”. Schilderkunst laat deze manier van werken niet toe. Er zijn verschillende decisieve momenten waarop een schilder moet ‘afdrukken’ en keuzes maken.
De Bruycker maakt kleurstudies op perkamentpapier die doen denken aan de vroeg 19e eeuwse kleurenharmonieën van Phillip Otto Runge en wat ik eerder zag bij Ria Bosman, nog iemand met een textielachtergrond. Perkamentpapier gedraagt zich min of meer zoals chiffon als er met acrylverf op geschilderd wordt. Zo krijg je een idee van kleurinteracties alvorens een werk wordt aangevat. Jozef Albers stelde het reeds in zijn Interaction of color(1963). Onze kleurperceptie is relatief en een kleur op zichzelf is even belangrijk dan het contrast dat het vormt met zijn kleuromgeving. Daar is De Bruycker zich terdege van bewust.
De kunstenaar begint werken te maken door opgespannen chiffondoeken laag op laag met waterdunne acrylverf te beschilderen. Ook hier opnieuw een minimalistische toonzetting, kleurvlakken maken delen op het doek ondoordringbaar en reflecteren licht, andere stukken blijven onbehandeld waardoor een bijzondere vorm van diepte en transparantie ontstaat. Het kader als lichaam, de laag op laag aangebrachte waterdunne acrylverf als huidweefsel, de kleuren als gids voor het gemoed. De Bruycker beschildert zijn ‘doeken’ horizontaal, op kelderniveau van zijn moderne woning. Hij laat zich aanvankelijk inspireren door een architecturale beeldhouwer als Richard Serra of de minimalistisch architect Claudio Silverstrin, het minimalisme is altijd aanwezig.
Soms start hij een werk op basis van voorstudies en —ontwerpen en wordt de controle doorheen het creatieproces strak aangehouden. Steeds vaker vindt er geen premeditatie meer plaats, maar start hij met een eerste laag. “Het loslaten en vertrouwen hebben, is intenser, fragieler, maar krachtiger als het beeld uiteindelijk vorm krijgt”, aldus de kunstenaar. Bovendien dwingt het werken volgens een laag-op-laagmethode en de lange droogtijd ertussen de kunstenaar tot meerdere momenten van reflectie. Dat zorgt voor interessante en onvoorspelbare wendingen in het keuzeproces. Waar het werk tijdens een dergelijk scenario naartoe gaat, hangt af van de vele variabelen tijdens het keuzemoment. Toch een moment décisive (Bresson) dus, maar één met een ander en repetitief karakter.
Om het met de titel van de Canadese theoreticus Marshall McLuhans (1911 – 1980) bekend geworden boek uit 1964 te zeggen: “The medium is the message”. Ook voor Alex De Bruycker geldt dit tot op zeker hoogte omdat het gekozen medium een onmiskenbare unieke stempel drukt op zijn creaties. Transmissie is bij beiden, weliswaar op een andere manier, een cruciale term. Waar McLuhan doelde op het belang van de manieren om te communiceren (transmissie als medium), doen De Bruyckers creaties het begrip transmissie alle eer aan door het fragmentarisch doorlaten van lichtstralen. Er wordt een uniek soort diepte en perspectief opgeroepen waarbij chiffon en het houten kader dat het omarmt als volwaardige partners van de verf, inkt of spray kan worden beschouwd. Beide zijn noodzakelijk om de lichte en gevoelige stralingskracht van de werken te bekomen. Het medium bepaalt in grote mate de stralingskracht die onze blik beroert. De uitgekiende kleurcomposities doen de rest.
Meer informatie over het werk van Alex De Bruycker is te vinden via zijn website http://alexdebruycker.com, Instagrampagina https://instagram.com/alexdebruycker of zijn galerij http://galeriedebuck.be.
Dit artikel verscheen eerder op de website van TheArtCouch.
de Vrije pen 